Z dniem 22 maja 2023 r. wejdzie w życie ustawa o fundacji rodzinnej, która w znaczny sposób zrewolucjonizuje sukcesję rodzinnych firm w Polsce. Choć główne założenia fundacji rodzinnej są większości znane, kluczowym jest zrozumienie na czym polega ta instytucja, w jaki sposób można z niej skorzystać oraz jakie niesie ze sobą skutki jej założenie.
Wprowadzenie instytucji fundacji rodzinnej budzi nadzieję na możliwość wielopokoleniowej sukcesji firm rodzinnych. Jej koncepcja opiera się przede wszystkim na odseparowaniu kwestii biznesowych i rodzinnych, a majątek rodzinny staje się własnością fundacji, która zarządza nim w interesie beneficjentów. Rozwiązanie to pozwala chronić majątek przed ewentualnym problemem z sukcesją biznesu, który nierzadko budowany jest przez wiele lat.
Pomimo, że przepisy o fundacji rodzinnej nie zaczęły jeszcze obowiązywać, jej idea cieszy się dużym zainteresowaniem wśród właścicieli firm rodzinnych (również ze względów podatkowych). Warto jednak pamiętać, że póki przepisy nie zaczną obowiązywać w praktyce może pojawiać się wiele wątpliwych kwestii, które zostały poruszone poniżej.
1. Czy do fundacji rodzinnej można wnieść nieruchomość?
Z uwagi na fakt, że ustawa wprowadza minimalny próg funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej w wysokości 100 000 zł, przyszli fundatorzy nie zawsze będą chcieli lokować w fundacji środki pieniężne. Oprócz środków pieniężnych fundator może wnieść do fundacji rodzinnej tytułem pokrycia funduszu założycielskiego m.in. udziały w spółce, ale również nieruchomości.
W przypadku wniesienia do fundacji rodzinnej nieruchomości warto zwrócić uwagę na takie czynniki jak rodzaj wnoszonej nieruchomości, sposób jej wykorzystania oraz uregulowany stan prawny takiej nieruchomości.
2. Czy do fundacji rodzinnej można wnieść mienie należące do majątku wspólnego małżonków?
Przy zakładaniu fundacji rodzinnej, fundator pozostający w ustroju wspólności majątkowej powinien wziąć pod uwagę czy wnoszony przez niego składnik majątku nie jest objęty wspólnością majątkową. W takim przypadku wniesienie majątku do fundacji rodzinnej traktowane będzie jako darowizna z majątku wspólnego małżonków, a zatem jako czynność, do której wymagana jest zgoda drugiego małżonka.
Warto pamiętać, że nieuzyskanie zgody drugiego małżonka na dokonanie jednostronnej czynności prawnej skutkować będzie jej nieważnością.
3. Czy fundacja rodzinna może zatrudniać pracowników?
W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej przez fundację kluczowym zagadnieniem może być kwestia zatrudnienia w niej pracowników. Z uwagi na fakt, że fundacja rodzinna, jest osobą prawną, może być ona jednocześnie pracodawcą w rozumieniu przepisów prawa pracy.
Powyższe nie stoi jednak na przeszkodzie zlecaniu usług podmiotom zewnętrznym takich jak m.in. księgowość czy obsługa prawna.
4. Czy fundator może zbyć swoje prawa i obowiązki?
Niemożliwym jest przeniesienie ogółu praw i obowiązków fundatora na inną osobę. Prawa i obowiązku fundatora są niezbywalne, co nie oznacza jednak, że fundator nie może powierzyć wykonywania swoich uprawnień komuś innemu. Przekazanie uprawnień fundatora innej osobie może nastąpić w statucie fundacji rodzinnej, który dopuszcza taką możliwość oraz powinien określać zakres takiego powierzenia.
Warto zaznaczyć, że przekazane uprawnienia fundatora mogą zostać powierzone, zgodnie z ustawą, “innej osobie”, a zatem zarówno osobie fizycznej jak i osobie prawnej.
5. Czy dane beneficjentów są jawne?
Fundacja rodzinna zobowiązana jest do prowadzenia i przechowywania dokumentów zawierających przetwarzanie danych osobowych w sposób gwarantujący zachowanie m.in. ich poufności.
Powyższe oznacza to, że fundacja rodzinna nie będzie miała obowiązku ujawniania danych beneficjentów fundacji rodzinnej, oraz mogą oni pozostać całkowicie anonimowi.
6. Jaką gwarancję prawidłowego zarządzania fundacją ma fundator?
Głównym organem zarządzającym majątkiem fundacji rodzinnej jest jej zarząd, którego członkowie wybierani są zgodnie z zasadami określonymi w statucie. Zarząd fundacji rodzinnej pełnić będzie podobną rolę jak zarząd w spółce z o.o., co oznacza, że członek zarządu odpowiadać będzie wobec fundacji za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu, oraz zobowiązany będzie do zachowania należytej staranności w swoich działaniach.
Powyższe rozwiązanie zapewnia fundatorowi pewne gwarancje lojalnego i dokładnego działania przez członków zarządu oraz pewnego rodzaju kontrolę nad zarządzaniem fundacją rodzinną przez zarząd.
7. W jaki sposób opodatkowana jest fundacja rodzinna?
Fundacje rodzinne już cieszą się dużym zainteresowaniem firm rodzinnych, między inny z uwagi na bardzo korzystne zasady opodatkowania. Główną zasadą jest bowiem, że w zakresie dozwolonej ustawą działalności gospodarczej fundacji, będzie ona zwolniona z opodatkowania. Ewentualne opodatkowanie powstanie dopiero w momencie wypłaty świadczeń na rzecz jej beneficjentów. Dodatkowo, beneficjenci należący do tzw. zerowej grupy podatkowej względem fundatora, będą mogli korzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego z tytułu wypłacanych na ich rzecz świadczeń.
Pomimo, że zasady opodatkowania fundacji rodzinnej zostały uregulowane w ustawie o fundacji rodzinnej, procedowany jest przez Sejm projekt ustawy, w którym uwzględnione zostały pierwsze poprawki.
Jedną z kluczowych zmian w zakresie opodatkowania fundacji rodzinnych będzie bowiem dodatkowe opodatkowanie tzw. ukrytych zysków. Poprzez świadczenia w postaci ukrytych zysków rozumieć będzie należało m.in. odsetki, prowizje, wynagrodzenia i inne opłaty od pożyczki udzielonej fundacji rodzinnej przez beneficjenta, fundatora lub podmiot z nimi powiązany, darowizny lub inne nieodpłatne świadczenia przekazane na rzecz beneficjenta, fundatora, podmiotu z nimi powiązanego, pożyczkę udzieloną przez fundację rodzinną beneficjentowi na okres co najmniej 10 lat, niezwróconą pożyczkę udzieloną przez fundację rodzinną beneficjentowi.
Choć fundacje rodzinne dopiero zaczną powstawać za jakiś czas, zdecydowanie warto rozważyć już teraz założenie fundacji rodzinnej w celu zapewnienia kontynuacji rodzinnego biznesu. Rozwiązanie to wydaje się bardzo korzystnie nie tylko dla małych, lokalnych firm, ale również dużych przedsiębiorstw, które chcą zapewnić sukcesję rodzinnej firmy na więcej niż jedno pokolenie.
Autorem artykułu jest aplikantka radcowska Aleksandra Hemmerling.
