Spory rodzinne mogą trwać nawet długie lata. W szczególności, gdy toczą się między najbliższą rodziną. Problemy mogą skumulować się dodatkowo w sytuacji, gdy spadkodawca decyduje się spisać testament i jednocześnie nie chce, by dany członek rodziny po nim dziedziczył, ani nawet uzyskał zachowek.
Art. 1008 Kodeksu Cywilnego przewiduje na tę okoliczność instytucję wydziedziczenia. Wydziedziczenie to nic innego jak pozbawienie kogoś prawa do zachowku oraz całego dziedziczenia. Osobie wydziedziczonej nie będzie przysługiwać nawet połowa tego, co przypadłoby mu zgodnie z ustawową kolejnością dziedziczenia. Warto zaznaczyć jednak, że ograniczenia te nie przechodzą na zstępnych wydziedziczonego – czyli dzieci, wnuki. Gdy czyjś dziadek wydziedziczy ojca, wnuk nadal może uzyskać przypadającą ojcu część zachowku.
Wydziedziczyć można:
- Zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki)
- Małżonka
- Rodziców
Kodeks cywilny zawiera zamknięty katalog przyczyn wydziedziczenia. Wobec tego, nie można wydziedziczyć z innych powodów, niż następujące:
- Uporczywe postępowanie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego
Zachowanie prezentowane przez wydziedziczonego musi być jednocześnie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, uporczywe i będące przedmiotem dezaprobaty ze strony spadkodawcy. Nie może być to równocześnie zachowanie relatywnie błahe, jak na przykład wzięcie ślubu z osobą nieodpowiadającą spadkodawcy. Zachowanie to musi być ciągłe (choć niekoniecznie musi trwać w momencie wydziedziczenia) oraz nie może zostać zastrzeżone żadnym warunkiem lub terminem.
- Dopuszczenie się względem spadkodawcy lub jednej z najbliższych mu osób przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci
Oprócz rażącej obrazy czci, do tych przestępstw zalicza się między innymi usiłowanie zabójstwa wobec spadkodawcy, spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, bójka lub pobicie. Jako przestępstwa przeciwko wolności można wskazać bezprawne pozbawienie kogoś wolności, zmuszanie do określonego zachowania z użyciem przemocy, utrwalanie wizerunku nagiej osoby bez jej zgody lub dokonanie zabiegu leczniczego bez zgody danej osoby.
- Uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych
Punkt ten odnośni się w głównej mierze do uporczywego niedopełniania przez wydziedziczonego obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy. Sytuacja taka może dotyczyć rodzica znajdującego się w stanie niedostatku oraz dzieci, na których ciąży obowiązek alimentacyjny.
KIEDY NIE MOŻNA WYDZIEDZICZYĆ?
Nie można jednak wydziedziczyć osoby, która jest niezdolna do dopełniania obowiązków rodzinnych z uwagi na sytuacje niezależne od niej, jak na przykład stan zdrowia, choroba psychiczna.
KIEDY WYDZIEDZICZENIE JEST SKUTECZNE?
Aby wydziedziczenie było skuteczne, w treści testamentu najlepiej odwołać się do konkretnych przykładów zachowań krzywdzących dla spadkobiercy. Najlepiej, by opisane zostały konkretne sytuacje opatrzone datą oraz powodem, dlaczego były krzywdzące dla spadkodawcy.
Wydziedziczenie można wskazać jedynie w testamencie. Nie musi być to jednak koniecznie testament notarialny, może być również holograficzny (napisany własnoręcznie, opatrzony datą oraz podpisem spadkodawcy) lub ustny.
Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Jeżeli w momencie przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem. Wtedy osoba wydziedziczona może ubiegać się o otrzymanie zachowku.
