17 października 2025 roku do Senatu przekazano rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - prawo o notariacie oraz ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Nowelizacja ma na celu usprawnienie obrotu nieruchomościami i odciążenie obywateli, a jej zapisy wejdą w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia. Aby nowe przepisy stały się faktem, ustawę musi podpisać jeszcze Prezydent RP.
Celem projektowanej ustawy jest zwiększenie bezpieczeństwa obrotu nieruchomościami oraz przyspieszenie procesu ujawniania zmian własnościowych w księgach wieczystych. Wprowadzane rozwiązania pozwolą notariuszom, po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia, na składanie wniosków o wpisy w księgach wieczystych bezpośrednio w imieniu spadkobierców lub zapisobierców windykacyjnych. Dzięki temu czynności, które dotychczas wymagały od obywateli osobistego złożenia wniosku w sądzie wieczystoksięgowym, zostaną wykonane elektronicznie, przy udziale notariusza.
Wejście w życie nowych regulacji będzie kolejnym krokiem w kierunku cyfryzacji usług prawnych i sądowych w Polsce, a także ułatwi codzienne funkcjonowanie obywateli w zakresie spraw spadkowych i nieruchomościowych.
Szybszy i bezpieczniejszy obrót nieruchomościami
Jak podkreślono w uzasadnieniu projektu, księgi wieczyste prowadzone są w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości. Ujawnianie w nich aktualnych danych jest podstawą bezpiecznego i przejrzystego obrotu gospodarczego. W dotychczasowym stanie prawnym po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia spadkobierca musiał samodzielnie składać wniosek o wpis nowego właściciela w księdze wieczystej. Procedura ta była czasochłonna oraz wymagała od spadkobiercy odrębnych wizyt w sądzie. Sądy zobowiązane były do wszczęcia trzech odrębnych postępowań, co wiązało się z ogromnymi kosztami oraz potrzebą dokonywania dodatkowych czynności.
Po wejściu w życie nowelizacji notariusz będzie mógł złożyć wniosek o wpis bezpośrednio za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe. Oznacza to, że w praktyce wszystkie formalności związane z dziedziczeniem nieruchomości będzie można załatwić w kancelarii notarialnej.
Nowelizacja doprowadzi do usprawnienia obiegu dokumentów i zmniejszenia obciążenia sądów sprawami o charakterze czysto formalnym. Dane będą przekazywane elektronicznie, co zmniejszy ryzyko błędów i przyspieszy aktualizację informacji w rejestrach. Efektem zmian ma być szybsze aktualizowanie danych wieczystoksięgowych, większa transparentność i aktualność danych, a tym samym – zwiększenie bezpieczeństwa obrotu nieruchomościami.
Najważniejsze zmiany w przepisach
Poniżej wymienione są najważniejsze zmiany wprowadzane przez omawiany projekt ustawy:
• Notariusz, po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia, zostanie zobowiązany do pobrania od strony czynności notarialnej opłaty sądowej od wniosku o wpis w księdze wieczystej. Obowiązek ten obejmie przypadki przejścia praw do nieruchomości lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w wyniku dziedziczenia, o ile następstwo prawne zostanie wykazane odpowiednimi dokumentami.
• Po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz będzie mógł sporządzić protokół, który zawierać będzie wniosek spadkobiercy lub zapisobiercy windykacyjnego o dokonanie wpisu w księdze wieczystej. Protokół ten będzie także obejmował oświadczenie o znanych spadkobiercy lub zapisobiercy windykacyjnemu nieruchomościach i prawach majątkowych wchodzących w skład spadku.
• Ustawa wprowadza zniesienie obowiązku odrębnego zawiadamiania sądu o zmianie właściciela nieruchomości, jeżeli notariusz złożył już wniosek o wpis w księdze wieczystej elektronicznie. Uproszczenie to ograniczy dublowanie czynności i zmniejszy liczbę dokumentów przekazywanych do sądów.
Wraz z ustawą w życie wejdą również zmiany w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 6 października 2015 roku w sprawie pobierania i przekazywania przez notariuszy opłat sądowych od wniosków o wpis w księdze wieczystej. Nowelizacja rozporządzenia dostosuje jego treść do nowych obowiązków notariuszy. Zmienione zostaną m.in.:
• sposób prowadzenia ewidencji pobranych opłat sądowych,
• okres ich przechowywania,
• sposób i termin przekazywania oraz ewentualnego zwrotu opłat sądowych.
Dzięki temu system poboru i rozliczania opłat będzie spójny z nowym trybem elektronicznego składania wniosków.
Zgodnie z przepisami przejściowymi, ustawa wejdzie w życie po upływie trzech miesięcy od dnia jej ogłoszenia. Termin ten ma na celu umożliwienie przeprowadzenia prac legislacyjnych nad zmianą wspomnianego rozporządzenia oraz dostosowanie systemów teleinformatycznych notariuszy i sądów.
