Zmiany deregulacyjne w odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione
W przypadku wykorzystania osoby prawnej (np. spółki) do popełnienia przestępstwa, w znaczącej większości przypadków ukarana zostanie jedynie osoba zarządzająca. Osoba prawna (lub inny podmiot zbiorowy) w praktyce bardzo często nie poniesie żadnej odpowiedzialności, a całość sankcji za popełnienie przestępstwa zostanie przerzucona na menadżera tego podmiotu. Projektowane zmiany deregulacyjne pozwolą na rozdzielenie odpowiedzialności pomiędzy podmiotem zbiorowym a osobą zarządzającą tym podmiotem.Aby podmiot zbiorowy (np. spółka kapitałowa) mógł ponieść odpowiedzialność za przestępstwo, konieczne jest spełnienie szeregu warunków, w tym warunku wcześniejszego uzyskania wyroku skazującego osobę fizyczną działającą w imieniu podmiotu zbiorowego. W praktyce przypadki pociągnięcia do odpowiedzialności podmiotu zbiorowego są bardzo rzadkie, a w jego zastępstwie odpowiedzialność ponoszą jego reprezentanci, zwłaszcza członkowie organów zarządzających (m. in. prezesi i członkowie zarządu spółek. Skutkuje to ryzykiem poniesienia odpowiedzialności karnej menadżerów jedynie z tytułu pełnionej funkcji.
Rozdzielenie odpowiedzialności pomiędzy podmiotem zbiorowym a jego reprezentantem
W ramach zmian deregulacyjnych przewidziano zmiany w zakresie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Nowelizacja wprowadza nową instytucję stwierdzenia odpowiedzialność podmiotu zbiorowego i orzeczenia uzgodnionych w porozumieniu z przedstawicielem tego podmiotu kar i środków, jeśli okoliczności dotyczące popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości. Rozwiązanie to przypomina funkcjonujący na gruncie postępowania karnego wniosek oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze. Istotnym jest, że stwierdzenie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego w tym trybie nie wymaga wcześniejszego prawomocnego skazania osoby fizycznej.
Powyższa instytucja umożliwia przeniesienie części sankcji za czyny popełnione przy współudziale podmiotu zbiorowego z jego reprezentanta (np. członka zarządu) na reprezentowany przez niego podmiot zbiorowy. Tym samym reprezentant podmiotu zbiorowego nie ryzykuje poniesieniem pełnej odpowiedzialności za popełniony czyn.
Mniejsze sankcje karne dla podmiotu zbiorowego i menadżerów
Charakter oraz wysokość sankcji są uzgadniane wspólnie przez prokuratora, podmiot zbiorowy i jego reprezentanta oraz sąd. W praktyce wymiar kar ustalany w trybie polubownym jest znacznie bardziej korzystny (łagodniejszy) dla sprawców. Dodatkowo konsensualne rozstrzygnięcie sprawy premiuje również reprezentanta podmiotu zbiorowego (np. członka zarządu), ponieważ jego odpowiedzialność karna również może zostać złagodzona.
Co do zasady podmiotowi zbiorowemu można wymierzyć karę od 1 tysiąca do 5 mln zł, nie wyższej niż 3% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony. Jednak w przypadku zastosowania instytucji stwierdzenia odpowiedzialności podmiotu zbiorowego i orzeczenia uzgodnionych sankcji, maksymalny próg orzeczonej kary zostaje obniżony do 1,5% przychodu osiągniętego w roku obrotowym popełnienia czynu zabronionego.
Ponadto stwierdzenie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego może być także korzystne z punktu widzenia jego reprezentanta. Sąd mógłby zastosować wobec takiej osoby nadzwyczajne złagodzenie kary i znacznie obniżyć sankcję karną za popełnienie przestępstwa. Gdyby podmiot zbiorowy naprawił szkodę wyrządzoną wskutek popełnienia czynu, Sąd miałby obowiązek nadzwyczajnie złagodzić karę dla reprezentanta. Oprócz mniejszego wymiaru kary, reprezentant podmiotu zbiorowego mógłby także liczyć na zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności.
Wejście w życie
Projekt na początku lipca został skierowany do parlamentu. Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
